Er beweegt wat aan de stroom

Stroomtarieven.be is fier u vandaag voor de tiende maal een gelukkig en voorspoedig nieuwjaar te kunnen wensen. De website www.stroomtarieven.be ging op 1 januari 2001 officieel van start naar het voorbeeld van het toen nog jonge Duitse stromtarife.de Al die jaren heeft stroomtarieven.be u een eigen(wijze?) kijk gegeven op de markt en de politiek van het elektriciteitsgebeuren.

Bijna drie jaar voor de vrijmaking van de markt in Vlaanderen timmerde stroomtarieven.be al mee aan de bewustwording van het publiek in verband met die vrijmaking.

De eerste nieuwsbrief van 26 januari 2001, onder de titel "Steve stunt weer met stroom" over de fameuze gratis kilowatturen, tegen de aanbevelingen van het Controlecomité voor de Elektriciteit en het Gas in, was meteen al raak, nog op de dag zelf van de bekendmaking van de beslissing daarover door de Vlaamse Regering.

Stroomtarieven.be was in 2003 ook de eerste website in Vlaanderen met een vergelijkingsmodule van de elektriciteitstarieven die er in Vlaanderen worden aangeboden. Later volgden er nog meer. Op dit ogenblik zijn er misschien een vier- of vijftal vergelijkingssites actief, al dan niet gefinacierd met overheidsgeld, abonneebijdragen op een consumententijdschrift of met zware sponsoring.

De markt evolueert

Sinds juli 2003, de opening van de elektriciteitsmarkt in Vlaanderen, zijn er heel wat zaken veranderd. Jarenlang heeft de markt gedobberd op maar heel kleine golfjes en met ook maar een paar uitdagers voor Electrabel en Luminus, die, dank zij de politiek, eigenlijk en zeker aanvankelijk toch wel het monopolie behielden in de gemeenten die daarvoor als "gemengde" en "zuivere" gebieden werden beschouwd.

De politiek had namelijk voorzien dat de gemeenten, die een dikke vinger in de pap hadden (en nog hebben) in de intercommunales die tot dan toe de elektriciteit van Electrabel en SPE verkochten, zogenaamde standaardleveranciers mochten aanduiden. Iedeeen binnen die gemeente werd automatisch toegewezen aan die standaardleverancier, tenzij je uitdrukkelijk al voor 1 juli 2003 een contract had ondertekend met een andere. En de koek werd mooi verdeeld: Electrabel voor de "gemengde" gebieden, Luminus voor de "zuivere" gebieden. Onnodig te zeggen dat zowel uitdagende leveranciers als hun potentiële klanten omwille het onbekende eerst nog wat de kat uit de boom keken. Slechts in de laatste maanden van 2010 (!) is er daar een serieuse verandering in gekomen, zowel wat aantal uitdagers als zogenaamde "switchers" betreft.

In de voorbije jaren hebben er ook een aantal alternatieve leveranciers de brui aan gegeven, zelfs een heel grote, werden ze opgeslorpt of zijn ze samen gegaan. Onzekerheid over het al dan niet openhouden van de kerncentrales, die goedkope elektriciteit mogelijk maken, maar ze toch duur verkopen, heeft jarenlang bijgedragen aan de terughoudendheid van uitdagers. Eigenaardig is wel dat juist nadat de beslissing bekend werd gemaakt om de kerncentrales inderdaad open te houden, des te meer nieuwe kandidaat-leveranciers zich bij de VREG hebben aangemeld voor een leveringsvergunning. Dit maakt duidelijk dat onzekerheid over de markt een grotere invloed heeft dan mogelijk te goedkope concurrentie. Nochtans was er in het begin sprake van dat de kerncentrales hun stroom gedeeltelijk zouden moeten afstaan aan derden, met zogenaamde virtuele power plants, en dat ook ongebruikte "sites" zouden moeten worden verkocht. Nu is daar helemaal geen sprake meer van, en toch komen er pas nu nieuwe aanbieders op de markt.

Op de markt kan je vergelijken

De vergelijkingswebsites hebben zeker hun nut gehad als catalisator om te switchen. Zonder vergelijking is het niet mogelijk om een keuze te maken. Ook de leveranciers zorgden er meestal voor dat hun prijzen te vergelijken waren met de "standaardaanbieders" door gelijke of gelijkaardige indexeringparamters te gebruiken als deze die gebruikelijk waren voor de liberalisering van de markt. Voor de liberalisering van de energiemarkt werden de prijzen immers vastgelegd door het Controlecomité voor de Elektriciteit en het Gas, dat daarvoor een formule had samengesteld. Omdat de prijzen van steenkool, gas en uranium, waarmee de elektriciteit wordt gemaakt natuurlijk niet constant blijven, en ook de personeels- en investeringskosten van de leveranciers evolueren, werd deze formule geïndexeerd met de zogenaamde Nc- en Ne-parameters, die respectievelijk de wijzigingende energie- (combustible) en andere kosten (excl. combustible) van elektriciteitsproductie, -transport en -verkoop in rekening brachten.

Doordat de CREG (Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas) deze Nc- en Ne-parameters heeft blijven publiceren, was er een gemakkelijke vergelijking tussen leveranciers mogelijk. De CREG heeft namelijk sinds juli 2003 de werkzaamheden van het Controlecomité voor de vrije markt overgenomen. Hoewel voor de overgangsjaren (Wallonië en Brussel zijn Vlaanderen maar veel later gevolgd in het vrijmakingsproces) eerst was voorzien dat beide organisaties naast mekaar zouden blijven bestaan, werd het Controlecomité op 1 juli 2003 toch opgedoekt.

Ook stroomtarieven.be heeft gebruik gemaakt van de genoemde indexeringsparameters om niet alleen de leveranciers te vergelijken, maar ook een vergelijking te maken met wat de prijzen zouden geweest in de nog niet vrije markt. Aandachtige abonnees hebben al die jaren kunnen vaststellen dat ze er niet echt op vooruit zijn gegaan. Slechts in een klein aantal gevallen was/ben je beter af met de huidige situatie dan met de (geïndexeerde) situatie van toen. De CREG heeft nu beslist om vanaf 2011 de indexeringsparameters Ne en Nc niet langer meer te publiceren, omdat door de gewijzigde marktomstandigheden, ze eigenlijk zelfs niet meer voor Electrabel en SPE representatief zijn.

Vlaams minister Steve Stevaert stelde op vrijdag 26 januari 2001 aan de Vlaamse regering voor om alle Vlaamse huisgezinnen een hoeveelheid gratis elektricteit te laten bezorgen.

De Vlaamse regering zou de kostprijs van die elektriciteit niet voor haar rekening nemen. Zij zou integendeel de elektriciteitsleveranciers gewoon verplichten om deze elektriciteit gratis te leveren.

Het nieuwe Elektriciteitsdecreet van 17 juli 2001 laat immers toe dat aan de leveranciers zogenaamde openbaredienstverplichtingen worden opgelegd.

Stevaert liet reeds eerder in een Vlaams decreet opnemen dat de eerste 100 kWh gratis dienden te zijn.

Uitgerekend twee dagen na de beslissing van het Controlecomité om voor de rechthebbenden op het sociale tarief 500 kWh gratis toe te staan, gaat Stevaert nu nog een stap verder :

Vanaf 1 januari 2002 moet 100 kWh gratis zijn voor iedereen, met telkens nog een supplement van 100 kWh per gezinslid. Voor een gemiddeld gezin van vader, moeder en twee kinderen komt dit dus neer op 500 kWh gratis, ongeacht hun sociale toestand.

Stevaert beschouwt dit als een recht op energie voor iedereen, zonder daarvoor eerst naar een 'sociale onderstand' te moeten stappen.

De Vlaamse regering ging in en eerste lezing met zijn voorstel akkoord en vraagt nu het advies van de Sociaal Economische Raad van Vlaanderen en de Milieu- en Natuurraad. Later moet ook de Raad van State zich uitspreken, zoals voor elk regeringsbesluit van enige betekenis.

De eerste beslissing om de elektriciteitsmaatschappijen 100 kWh per gezin gratis te laten leveren, stuitte destijds op hevig verzet van Electrabel (zie ook Achtergrondinformatie, die hiervoor ook naar het Arbitragehof stapte. Het Arbitragehof is nog zo een instelling die de wettelijkheid toetst van overheidsbeslissingen, maar dan in het geval er twijfel bestaat of het wel de juiste overheid is die de beslissing heeft getroffen.

De Vlaamse overheid mag immers geen prijzen reglementeren en een gratis levering is een prijsreglementering zegt Electrabel. Stevaert houdt vol dat de Vlaamse beslissing een sociale beslissing is en dat hij zich in geen geval wil moeien met diegenen die hieruit de nodige beslissingen moeten nemen over welke manier dit in de prijzen moet worden verrekend.

De uitspraak door het arbitragehof over de eerste beslissing is nog niet gevallen. Bovendien zijn ook de federale overheid en het Waalse gewest niet zo gelukkig : zij zouden het liefst zien dat de vaste term (zie elektriciteitstarieven) gewoon met een bedrag van 3000 frank zou dalen. Aan de huidige prijs van de elektriciteit (+/- 6 frank per kWh) komt dit ongeveer overeen.

Het is maar de vraag of de Raad van State een advies zal willen geven. Voor zaken die hangende zijn, verwijst zij naar het arbitragehof. En ook de Sociaal Economische Raad van Vlaandern zal zich wel de vraag stellen of dit vrij vergaand besluit nog sociaal en economisch is. De Milieu- en Natuurraad zal zich moeten buigen over de vraag of gratis levering van elektriciteit niet aanzet tot onverantwoord verbruik, met alle gevolgen voor het milieu.

Het belooft dus nog heel wat discussie uit te lokken.

Electrabel verkoopt elektriciteit en is dus op het eerste gezicht benadeelde partij. Maar in vorige decreet staat dat niet de verkoper (meestal een intercommunale), maar de producenten de kostprijs dienden te dragen.

Er is dus een probleem : Wie zijn de producenten ? En hoe moeten de kosten onderling worden verdeeld? Eenvoudig zou je denken, er zijn in feite maar twee producenten : Electrabel en SPE. Op voorwaarde dat zij zich kunnen neerleggen bij het principe om te betalen, zullen zij wel kunnen overeenkomen zeker? Temeer daar zij toch in CPTE (Coördinatie inzake Productie en Transport van Elektriciteit) zijn verenigd.

De vereniging in CPTE is voor dit geval eerder een probleem dan een oplossing. Het antwoord op de vraag wie zijn de producenten : Electrabel en SPE, CPTE alleen, of allen gezamenlijk is niet zo eenduidig te beantwoorden.

Wanneer u op de hoogte wenst te blijven van nieuwe wendingen op het gebied van de liberalisering van de elektriciteitsmarkt of van de tariefstructuren, klik dan hier om onze elektronische nieuwsbrief te ontvangen.