Er beweegt wat aan de stroom

Geen aprilgrappen

72 euro tariefverhoging distributienet

Er is nogal wat te doen geweest over de aangekondigde 72 euro verhoging van de jaarlijkse elektriciteitstarieven per ingang van 1 april 2011. Oorzaak: het meer dan verwachte succes van de subsidies voor de zonnepanelen dat het noodzakelijk maakt om de nettarieven van Eandis vervroegd aan te passen. Normaal zijn er meerjarentarieven, maar Eandis had bij de indiening van haar tarieven niet verwacht dat het zo'n vaart zou lopen. Om te vermijden dat een en ander later nog zwaardere consequenties zou hebben, werd aan de CREG gevraagd om de tarieven van Eandis nu al te mogen aanpassen. De CREG had daar wel oren naar, maar veroorzaakte daardoor een storm van verontwaardiging.

De verontwaardiging ging zowat alle kanten uit: niet alleen naar Eandis, die de kosten doorrekent en naar de CREG die dat toelaat, maar ook naar de politiek die de reglementering heeft uitgevaardigd en naar de kapitaalkrachtige gezinnen die zich de dure zonnepanelen op hun dak kunnen veroorloven, maar dan wel op kosten van de minder kapitaalkrachtigen aan wie de kosten van de subsidies worden doorgerekend.

Vlaams minister van Energie Freya Van de Bossche haastte zich om de CREG te vragen de tarieven maar geleidelijk aan te passen. Guido Camps, directeur prijzen van de CREG, merkte echter terecht op dat dit het probleem enkel maar zou vergroten, aangezien door het steeds stijgende aantal zonnepanelen op de Vlaamse daken, later dus nog een grotere inhaalbeweging nodig zou zijn.

Hierdoor engageerde Van den Bossche zich om het systeem te herdenken, lees: de subsidies te verminderen, met als argument dat de kostprijs van zonnepanelen alsmaar daalt en er dus minder subsidies nodig zijn. Test-Aankoop stelde zelfs voor om de subsidies onmiddellijk op te schorten.

Nu is het zo dat het groenestroomcertificatensysteem dat dit subsidiesysteem regelt nog maar recent is gewijzigd, met een geleidelijke afbouw van de kostprijs ervan, vooral wat betreft de subsidie voor de zonnepanelen. Om het ondersteuningssysteem niet te ontwrichten en de investeerders en zonnepanelenfabrikanten toch nog perspectieven te bieden, werd een tijdspad voor een verlaging van de steun in de regelgeving opgenomen. Hierdoor kregen investeerders en fabrikanten enige zekerheid over hun investeringsrendement en verkoopsvooruitzichten. Toch kwam er toen vanwege de zonnepanelensector veel kritiek op deze verlaging. De sector vreesde voor een instorting van de markt. De commotie van vandaag zal de sector zeker niet welgevallig zijn, al blijft de oorzaak natuurlijk nog altijd het te grote succes van de regeling.

De vraag van Test-Aankoop is echter onaanvaardbaar. Test-Aankoop surft op de golven van de publieke verontwaardiging. Haar oplossing is demagogisch, want onhaalbaar en lost structureel ook niets op. In een rechtsstaat kan een wetgeving niet zomaar worden opgeschort. Ze kan voor de toekomst wel worden aangepast aan gewijzigde omstandigheden. De rechtszekerheid die was ingebouwd door een tijdspad van verminderde steunverlening te voorzien, zal er dan wel moeten aan geloven.

Een vermindering van de - naar blijkt - royale subsidieregeling, is dus gewenst, maar is toch nog altijd niet de oplossing voor het fundamentele probleem van de verhoging van de nettarieven als gevolg van de groenenstroomproductie. Er moet vooreerst een onderscheid worden gemaakt tussen de technologieën waarvoor de certificaten worden uitgereikt. Nogal wat zonnepaneleneigenaren verwijten de klagers dat zij niet de oorzaak zijn van de verhoging, omdat er veel meer certificaten gaan naar wind, biomassa en zelfs bijstook van biomassa in vervuilende kolencentrales dan naar zonnepanelen en dat wie klaagt, dan maar zelf zonnepanelen moet plaatsen. Ook minder begoeden zouden dat kunnen doen met goedkope groene leningen en de winsten van de certificaten.

Het argument van het groot aantal andere certificaten gaat niet op, want die worden door de (distributie)netbeheerders niet extra ondersteund. Mogelijk is er ook daar voor bepaalde technologieën oversubsidiëring, maar de kosten daarvan komen niet in de (distributie)nettarieven. De kosten worden door de energieleveranciers zelf verrekend in hun zogenaamde groenestroombijdrage.

Het argument dat ook anderen dan maar zonnepanelen moeten plaatsen, gaat evenmin op, nog daargelaten dat die anderen dat zich zouden kunnen permitteren of ook de mogelijkheid daartoe zouden hebben (bijvoorbeeld huurders, appartementbewoners, slecht georiënteerde woningen of woningen in de schaduw van grote gebouwen).

Het probleem is fundamenteler dan het subsidie-systeem alleen. Dit zal hieronder worden uiteengezet. Maar laten we eerst ook nog opmerken dat er eveneens een onderscheid moet worden gemaakt tussen individuele gezinsinstallaties en grote installaties op de daken van ondernemingen en organisaties. Het ondersteuningssysteem is (liever: was) geschikt voor kleine installaties om zo de technologie op gang te laten komen. Het huidige systeem, zoals het voor zonnepanelen wordt toegepast, m.a.w. met een opkoopverplichting door de netbeheerders tegen een hoge prijs, is echter niet geschikt voor een doelmatige stimulering van groenestroomproductie. Het is geen goede business-case voor een rijpe milieuvriendelijke productie Er wordt geen (of maar weinig) groene stroom ondersteund in verhouding tot de kost. Het systeem is vooral een financieel instrument geworden, zeker voor de grote installaties, die trouwens dikwijls nog niet eens eigendom zijn van de dakeigenaars, maar waarvoor de dakeigenaars maar een symbolische korting krijgen op de geproduceerde elektriciteit. Financiële groepen, of grote PV-installateurs, plaatsen de installatie, strijken de subsidies op en huren de daken van de eigenaars die een relatief kleine vergoeding krijgen, maar geen eigen risico’s dragen.

Het echte probleem is nochtans nog van een andere orde. Slimme waarnemers, vooral dan particuliere PV-eigenaars, hadden al ontdekt dat wanneer 2,2 miljoen gezinnen per jaar gemiddeld 72 euro meer moeten betalen, dit zou neerkomen op een subsidie van ongeveer 10.000 euro per PV-installatie en dat zijzelf nooit zoveel krijgen. Nu is dat natuurlijk een verkeerde berekening. Gezinnen krijgen niet zoveel, maar de grote installaties wel. Vandaar de grote boosheid, zowel van het ene als het andere kamp, en ook vanwege de politiek. Van den Bossche heeft dat ook opgemerkt en vindt dat "waanzinnig". Op dat punt zal dus wel iets aan worden gedaan.

Maar nu komen we pas aan het fundament: de nettarieven, en dus ook deze verhoging, worden berekend op basis van het aantal kWh die de meter aangeeft als jaarlijks verbruik. Als je zelf produceert, groot of klein, is dat aantal kWh dus kleiner en moet je minder bijdragen aan de ondersteuning van het systeem. Logisch zou je zeggen, het gaat niet op om enerzijds eigen productie te stimuleren en anderzijds te betalen voor die stimulering. Maar dan betaal je ook minder voor de echte netkosten zelf. Als je (per jaar) meer produceert dan (per jaar) verbruikt, betaal je zelfs helemaal niets voor het netgebruik. Naast de subsidies voor PV, betalen de anderen dus ook mee aan de netaansluiting en het netgebruik van de PV-eigenaars. Het argument dat dan maar "iedereen" zonnepanelen moet plaatsen is dus volledig misplaatst. De weinige overblijvers moeten dan miljoenen betalen.

Dat is wat stilaan is aan het gebeuren. 72 euro bijkomende netkosten is dus niet alleen het gevolg van de subsidiëring, maar vooral van het verminderde aantal mensen dat nog voor het net betalen. Nochtans gebruiken de PV-eigenaars het net twee keer: een keer als ze elektriciteit afnemen (wanneer het donker is of slecht weer) en nog eens als ze elektriciteit op het net zetten.

Voor kleinere installaties draait te meter gewoon terug. Ook dat was een goede maatregel voor de introductie van de technologie, maar is evenmin een goede business-case in een langetermijn energiebeleid. Op een ogenblik dat er weinig zonnestroom is, wegens te weinig licht en de elektriciteit (in een veronderstelde toekomst met veel PV-installaties) dus duur zal zijn wegens het vraag-aanbod onevenwicht, draait de verbruiksmeter positief door. Op het ogenblik dat er à volonté zonnestroom beschikbaar is, en elektriciteit dus goedkoop, zet een PV-eigenaar zijn elektriciteit juist op het net, tegen een "prijs" van zijn vooruitdraaiende meter die nu de kilowatturen van destijds terugtelt. Hij maakt dus op een tegennatuurlijke wijze winst door tegen de markt in te produceren en consumeren.

Bovenstaande maakt duidelijk dat de kostenherverdeling van de groenestroomondersteuning, en vooral dan van PV-installaties, niet uitsluitend en zelfs niet zozeer verkeerd loopt omwille van de subsidiëring, maar dat er ook fundamenteel iets verkeerd zit aan het systeem. De politieke logica om de nucleaire rente (weeral) dan maar te besteden aan de ondersteuning van milieuvriendelijke energieproductie (niet uitsluitend PV overigens), zal daar niet veel aan veranderen. Bovendien kan de vraag worden gesteld aan welke "groene" producenten die rente dan wel ten goede zal komen.

Stroomtarieven.be doet dan ook een eigen voorstel voor herziening van het systeem, dat in tegenstelling tot allerlei andere voorstellen tot de eigen bevoegdheid van de Vlaamse Regering behoort. Het voorstel kan in afwachting dat de federale overheid de tariefstructuur voor het distributienet herziet (met inachtname van de mogelijke komst van slimme meters), samen met een afbouw van de Vlaamse subsidies worden uitgewerkt.

Ons voorstel is:

1. Stel een heffing in van gemiddeld 72 euro per jaar op een huishoudelijke aansluiting voor elektriciteit en gebruik deze voor de vergoeding van de netbeheerder om de verhoogde kosten te dekken die hij heeft voor de ondersteuning van PV en voor de - zoals hoger uitgelegd - gederfde inkomsten voor het werkelijke netbeheer. De nettarieven kunnen dan behouden blijven en voor de consument blijft het hetzelfde. Maak de heffing echter afhankelijk van het vermogen van de aansluiting. Hierdoor zullen de zwaardere aansluitingen (dus ook de aansluitingen met grotere PV-installaties) meer bijdragen dan de kleinere. Dit heeft, wat huishoudens betreft, ook een sociale functie. Wie met 10 ampère toekomt of moet toekomen (wat bijvoorbeeld het geval kan zijn bij een budgetmeter), betaalt dan minder dan wie het net zwaar belast. Het is dus niet alleen sociaal, maar ook economisch meer correct dan de huidige berekening per verbruikte kWh. Dat syteem is niet kostelijker dan nu. In tegendeel, doordat nu meer gezinnen en ondernemingen deelnemen, kan het gemiddelde van 72 euro lager uitvallen, zeker als tegelijkertijd ook het subsidiëringsbedrag zou dalen.

2. Schaf de terugdraaiende meter af. Het is op de lange termijn, zeker met de komst van de slimme meter niet houdbaar en is financieel-economisch ook tegennatuurlijk, zoals hoger uiteengezet.

De slimme meter zal tarieven per geregistreerd tijdsinterval bevatten, bovenop de huidige dag/nacht/weekendregimes. De huidige uitbreiding van het nachtregime tot het weekend heeft al tot genoeg discussies geleid wat betreft de terugdraaibaarheid van de meter. Bovendien betalen op dit ogenblik de PV-eigenaars door deze terugdraaiende meter niet alleen niet (of althans minder) voor hun netgebruik, maar ook minder voor allerlei taksen (zoals BTW en energietaks) en ook niet voor heffingen die bepaalde openbare diensten financieren, zoals de steun voor rationeel energiegebruik, sociale tarieven, gratis kWh voor gezinnen, financiering van de energieregulator, ... , waarvan ze nochtans wel profiteren. Ook de kost daarvan is in de huidige verhoging van 72 euro/jaar als gevolg van het stijgend aantal PV-installaties inbegrepen, doordat steeds minder mensen eraan bijdragen.

3. Zolang er voor verbruik, eventueel nog gedeeltelijk, wordt gefactureerd per kWh, stel ook een tarief in voor de productie van de energie die op het net wordt gezet. Dit betekent wel dat het Vlaamse Parlement terugkomt op haar decreet dat injectietarieven onmogelijk maakt. Dit decreet is gestemd naar aanleiding van de invoering van injectietarieven op federaal niveau en waarvan het Vlaamse Parlement oordeelde dat dit indruiste tegen het stimuleringsbeleid voor hernieuwbare energie; stimuleringsbeleid dat nu blijkbaar door het publiek, en de politiek, als te royaal wordt beschouwd. Of om het met Freya Van de Bossche gisteren op de radio te zeggen: "Als er publieke verontwaardiging is, is de politiek gemakkelijker te bewegen om de nodige maatregelen te nemen".

4. Bereken de hoogte van de heffingen voor de financiering van de openbaredienstverlening (promotie van rationeel energiegebruik, sociale tarieven, andere sociale maatregelen zoals budgetmeterbeheer e.d., gratis kWh, openbare verlichting, ...) niet alleen op basis van het gemeten jaarlijks elektriciteitsverbruik, maar minstens ook op basis van het vermogen (de sterkte) van de elektriciteitsaansluiting op het netwerk).

Prijs gratis elektriciteit aangepast

Vandaag verhoogt ook de waarde van de gratis kWh voor Vlaamse gezinnen van 17,834 ct/kWh naar 19,143 ct/kWh (BTW inbegrepen). Zoals bekend krijgt ieder Vlaams gezin 100 kWh tegen deze prijs gratis, plus nog eens 100 kWh per gezinslid. Maar ook deze verhoging wordt door de netbeheerder gedragen. En als er minder deelnemers zijn aan de financiering van die netbijdrage (zie hoger), zal ook dat nog eens die fameuze 72 euro belasten, terwijl diezelfde niet-deelnemers toch ook aanspraak maken op de gratis kWh.

U betaalt dus ook hier zelf uw gratis kWh en deze van de andere gezinnen.