Er beweegt wat aan de stroom

Een 46 jaar oud vlaggeschip van de elektriciteitsreglementering had de laatste tijd al wat van zijn glorie verloren, maar staatsecretaris Deleuze wil er nu volledig komaf mee maken en het schip naar het museum verwijzen.

Bedoeld wordt het Controlecomité voor de Elektriciteit en het Gas, dat niet zonder kritiek, maar toch ook met grote autoriteit, toezag op de ontwikkeling en de prijsvorming van ons elektriciteitssysteem.

De woelige golven van de liberaliseringsstroom, die een steeds grotere reactiesnelheid van de controlekapiteins vereisen, hebben zich van het schip meester gemaakt.

Deleuze, en samen met hem de hele federale regering, had het Controlecomité op 5 april 2000 de opdracht gegeven om de Belgische elektriciteitsprijzen, stapsgewijs maar snel, in overeenstemming te brengen met de prijzen in de ons omringende landen, ongeacht de graad van liberalisering.

En daar loopt het fout. Volgens Deleuze slaagt het Comité er niet in om binnen haar rangen (VBO en vakbonden tegenover de elektriciteitssector en met de diverse Belgische regeringen als toeschouwer) snel tot een oplossing te komen.

Deleuze wil dit schip dan ook maar zo snel mogelijk slopen, ten voordele van de veel modieuser Commissie voor de Elektriciteit en het Gas (CREG).

Ter herinnering : het Controlecomité controleert de werking van de elektriciteitsmarkt voor de klanten die hun elektriciteitsleverancier niet zelf mogen kiezen en dus "gebonden" zijn; de Commissie controleert de markt waarop de steeds talrijker wordende vrije klanten hun elektriciteit mogen 'shoppen'.

In tegenstelling tot de Commissie werd het Controlecomité echter niet opgericht door de overheid, maar door de sociale partners en de sector zelf, die hierover in 1955 een 'protocol' sloten. Later werden ook nog protocollen gesloten met de overheden, om deze toe te laten hun zegje te doen en eventueel zelfs hun veto te stellen, zonder dat zij echter aan het beslissingsproces zelf mogen deelnemen.

Het is dus maar zeer de vraag of Deleuze dit initiatief van derden zomaar kan ontbinden. Het Comité heeft inderdaad geen echt officieel statuut en neemt ook geen echte beslissingen. Het formuleert alleen maar "aanbevelingen" aan de sector, die door de sector vervolgens dan wel worden opgevolgd alsof zij kracht van wet hebben.

Het Comité heeft bij de sector dus wel een zeer grote autoriteit. Volgens sommigen is dat juist het probleem : de sector zou de sociale partners overheersen, die op hun beurt dan weer baat zouden hebben met de beslissingen die er worden genomen.

Toch is het Comité ook weer niet een zuivere privé-aangelegenheid. De wet van 8 augustus 1980 betreffende de budgettaire voorstellen 1979-1980 verwees er al naar, en ook de recente liberaliseringswet van 29 april 1999 geeft haar de taak aanbevelingen te doen aan de minister van economische zaken voor het bepalen van maximumprijzen aan gebonden klanten.

De wetgever heeft deze bevoegdheden niet gegeven aan de CREG, die Deleuze nu hiervoor in de plaats wil stellen.

Alvorens zijn beslissing uit te voeren, zal hij dus ook de wet moeten laten veranderen. Het is bovendien niet zeker dat de CREG is opgezet met haar nieuwe taak van controleur van de gebonden markt. Zij heeft er nooit een geheim van gemaakt dat zij de gebonden markt liefst zo snel mogelijk ziet verdwijnen.

Maar wat is nu het echte probleem? Als Deleuze meent dat de prijzen te hoog zijn, kan hij toch maximumprijzen opleggen, ongeacht de aanbevelingen die hij hierover ontvangt? Er zijn toch studies genoeg die uitwijzen dat de Belgische elektriciteitsprijzen, vooral voor de huishoudelijke klanten, veel te hoog liggen?

Studies zijn er inderdaad genoeg. De ene al wat wetenschappelijker dan de andere. Maar men geraakt er niet uit waar de oorzaak van deze prijszetting ligt, en wie er dus moet inbinden bij het opstrijken van de winsten. Zijn het de producenten, zijn het de verdelers (met andere woorden de intercommunales, of met nog andere woorden de gemeenten), zijn het de belastingen, zijn het de sociale verplichtingen die de regering aan de elektriciteissector oplegt, zijn het de hoge lonen van de werknemers, of de hoge kapitaallasten? Of nog, worden de prijzen in het buitenland misschien gesubsidieerd?

Geen nood, u zal het binnenkort weten : het zal netjes op de factuur staan : zoveel kost uw elektriciteit, zoveel betaalt u aan belastingen, zoveel aan tussenkomst in de werking van de CREG, zoveel aan dividenden voor de gemeenten, zoveel voor de pensioenkosten van de voormalige werknemers, enz.

Tegen dat dit alles in orde komt, bestaat er al lang geen gebonden klant meer. In Vlaanderen is iedereen volledig vrij vanaf 1 juli 2003 en zullen de prijzen door de vrije markt worden bepaald.

Ondertussen is het Controlecomité naar eigen zeggen wel druk bezig om tegen 1 januari 2002 de verschillen met het buitenland nog sneller af te bouwen dan wat op 5 april 2000 door de regering werd gewenst.